IOHS Expo Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Kongresi ve Fuarı

ÇINAR BORU A.Ş. ÇINAR ÇELİK SERVİZ MERKEZİ

İSG RİSK DEĞERLENDİRME RAPORUNUN SAHA KONTROL FORMU İLE GÜNCEL TUTULMASI

Tahsin Özyamak EYS Danışmanı/EYS Baş Denetçisi*, Ahmet Kahriman Fabrika Müdürü, Uğur Uludağ İnsan Kaynakları Müdürü**

*Çınar Boru A.Ş. Çınar Çelik Servis Merkezi Kdz. Ereğli/Zonguldak ** Cardea Danışmanlık Eğitim Hizmetleri İstanbul

ÖZET

Çalışma yaşamımızda İş kazaları, Acil durum, Yangın vb. olaylar olmasını hiçbir zaman arzulamayız. Ülkemizdeki alınan bütün önlemlere rağmen iş kaza sayılarının artarak devam ettiğini görmekteyiz. SGK İstatistiklerine göre ülkemizde 2016 yılında meydana gelen 286.068 iş kazasında 2.006 çalışanımız hayatını kaybetmiştir. (TMMO 2018 Oda Raporu s.30 ) Ülkemizdeki kayıt dışı ekonomininde %30-35 civarında olduğunu düşünürsek bu rakamların artması muhtemeldir. (Özyamak 2017 s.18-21)

İş kazalarının önlenebilmesi için birçok kurum ve kuruluşun istatistik verileri ışığında incelemeleri yapmakta ve kazaların kök sebeplerini araştırmaktalar. Bu veriler ışığında İş kazalarının kabul görmüş en önemli ilk maddesi iş yerinin “Denetlenmesi” gelmektedir. İkinci madde “Ceza”, üçünce madde ise “Eğitim” dir.

Denetimin önemi için başta Yöneticiler, Mühendis, Formen ve Çalışanlarımız ile Taşeronlarımıza kadar indirgeyip bir işletme kültürü olarak benimsemesini sağlayacak uygulamalara ihtiyacımız var.

Bu nedenle Çınar Çelik Servis Merkezimizde 2013 yılından itibaren “Saha Kontrollerine” farkı gözle bakılmış ve “Risk Değerlendirme Raporu” ile ilişkilendirilecek yöntem üzerinde çalışmalara ağırlık verilmiştir. Kısaca bir “Değişime” ihtiyaç duyulmuştur.

Değişim için 3 unsura ihtiyacımızın olduğunu düşündük:

1. Niyet

2. Farkındalık

3. Yöntem

İşletmemizde “Saha Kontrollerinin Sistematiğinin Oluşturulması” çalışmasının başarı ile uygulamamız için öncelikle çalışanlarımızın;

§ İşlerinin liderleri olduğu,

§ Sadece aileleri için değil, çalışma arkadaşları ve işletme içinde önemli olduklarınını,

§ Önleme kültürü için birbirimize ihtiyacımız olduğunu,

§ Başarının birlikte elde edilebileceği üzerine odaklanılmıştır. (Özyamak 2017:s.24)

Vücudumuzun en önemli uzuvları “Beyin, Yürek ve El” dir. Bunu işletmelerimize uyarlarsak:

İşverenlerin “YÜREK” ine,

Yöneticilerimizin “BEYNİ” ne

Çalışanlarımızın “ELİ” ne ihtiyacımız vardır.

Değişim yolculuğumuza bu “Niyetle” çıktık. Her ne iş yaparsak yapalım son teknolojik ekipmanları, robotlarıda kullansak çalışanlar işletmelerimizin en önemli varlıkları olduğunu düşünüyor ve uygulamalarımız bunun üzerine gerçekleştiriyoruz.

1. Giriş

Risk Değerlendirme: İşletmelerinde yürütülmekte olan iş/ler nedeniyle çalışanların/makinelerin karşılaşabileceği kaza ve meslek hastalığı tehlikelerinin belirlenmesi ve bu tehlikeler sonucu ortaya çıkabilecek risklerin değerlendirilmesi yöntemini tanımlamaktadır.

Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,

a) Kayba Ramak Kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olayı,

b) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini,

c) Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,

d) Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,

İfade etmektedir.

Bu Yönetmeliklerin ve Prosedürlerin işletmelerde uygulanmasından, İSG Uzmanı, İşyeri Hekimi başta olmak üzere yönetici ve çalışanlarımızda rapor çalışmalarına katılmaktan ve alınan kararları uygulamaktan sorumludurlar. Alt işveren ve Taşeronlarında Risk Değerlendirmelere katılımaları bir zorunluluktur. (6331 Sayılı İSG Kanunu s.4) (Risk Değerlendirme Yönetmeliği)

Risk Değerlendirme (RD) çalışmalar için aşağıdaki uygulamalar gerçekleştirilir;

§ Risk Değerlendirme (RD) ekiplerinin oluşturulması,

§ RD ekiplerine RD eğitimi verilmesi,

§ İSG uygulamaları konusunda işletmede incelemeler yapmak (Proseslerdeki İSG uygulamaları, yaşanan iş kazaları, kayba ramak kalma raporları, çalışanların görüşleri, edinilmiş çeşitli tecrübeler vb.)

§ RD raporun tanzim edilmesi,

§ RD gerekli hallerde revizyonları,

§ RD Tespit edilen iyileştirmeler için Düzeltici Faaliyetlerin gerçekleştirilmesi,

§ RD İyileştirmelerinin Yönetim programlarına alınması,

§ Yönetim Gözden Geçirme Toplantılarına RD girdi oluşturulması,

§ RD konusunda çalışanların bilgilendirilmesi

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Risk Değerlendirme Yönetmeliği işveren ve çalışanlara yükümlülükleri açıkça belirlemiştir. Hal böyle iken işletmelerde Risk Değerlendirme çalışmalarının istenilen nitelikte oluşturulamadığını ve uygulanamadığını görmekteyiz. Bunun başlıca nedenleri olarak: Proaktif (Önleme) kültürünün olmaması, İSG Uzmanlarının sürelerinin yetersizliği, işverenlerin konunun önemini yeterince kavrayamaması, Düzeltici faaliyetlerin yetersizliği, Kayba ramak olaylarının bildirilmemesi gibi birçok önemli maddeyi sayabiliriz.

2. Gelişme

Çınar Çelik Servis Merkezimizimizin kurulduğu 2008 yılından beri Risk Değerlendirme Rapor çalışması Kanun ve Yönetmeliklere göre dikkatli bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Yasalardaki değişiklikler başta olmak üzere kendi firmamız ve sektörde yaşanan çeşitli olaylar ile hukuksal sonuçları risk değerlendirme raporunun önemini daha iyi kavramamıza neden olmuştur.

2013 yılında İşletme yönetimi, İSG birimi, danışmanlık olarak yeni bir çalışmaya ihtiyacımızın olduğu sonucuna vardık. Öncelikle aşağıdaki çalışmaların detaylı olarak incelenmesine karar verdik:

1. Çalışanların İSG Farkındalığı

2. İş/Makine Kullanım Talimatları

3. Günlük makine kontrol formları

4. Görev tanımları

5. Eğitim meteryalleri

6. İş kaza incelemeleri

7. İSG Raporları

Bu doğrultuda ilk çalışma “Çalışanların İSG Farkındalığı” üzerine gerçekleştirildi.

§ Çalışanların Farkındalığı: Başta Formen, Ustabaşı ve Çalışan temsilcileri ile toplantılar da İSG uygulamalarımızın çalışanlarımız üzerinde ne kadar anlaşılabildiği konusunu ele aldık. Yukarıdaki başlıkları tek tek inceledik. Olabildiğince çalışanlarımızıda dinleyerek görüşleri alındı. Başta makine kullanım talimatları olmak üzere diğer doküman ve kontrollerin rütun bir çalışma olduğu, “neden ve niçin” yapıldığının yeterince algılanamadığı tespit edildi. Sorumluluklarının talimatları okumak ve olabildiğince uygulamanın dışına çıkmamaları idi. Çalışanların katılımının olmadğı hiçbir uygulamanın başarılı olmayacağına inandığımız için diğer incelemelerinde detaylandırılmasına karar verildi.

§ İş/MakineKullanım Talimatları: Makine kullanım talimatları tamamen işe odaklı hazırlandığını gördük. İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının “İSG malzemelerini kullan vb.” birkaç cümleden ibaret olduğunu gördük. Hangi KKD, hangi acil durum, hangi uygulama? gibi soruların karşılığının net olmadığı görüldü. Bu talimatların İSG konusunda detaylandırılması kararlaştırıldı. Gerekirse ayrı bir İSG talimatının hazırlanmasına karar verildi.

§ Günlük Makine Kontrolleri: Kaldırma araçları Vinç ve Forklift başta olmak üzere İş makinelerin günlük kontrolleri için formların uygulandığı tespit edildi. YSC, Endüstiryel kapılar, Transfer arabaları, Merdivenler vb. kontrollerinin sistematiğinin yeterli olmadığı ya da hiç yapılmadığı görüldü.

§ Görev Tanımları: İSG uygulamalarının görev tanımlarında detaylandırılmadığı, yönetici ve çalışanların sorumluluklarınını karşılamadığı tespit edildi.

§ Eğitim Meteryalleri: Eğitimlerde RD, saha kontrollerinin yeterince yer almadığı görüldü.

§ İş Kazaları: İş kaza analizleri incelendiğinde kök sebeplerinin başında yüksek oranda dikkatsizlik olarak belirlendiği görüldü. Dikkatsizlik kavramını inceldiğimizde 5 N, 1 K kavramının çok yetersiz olduğunu belirledik.

§ İSG Raporları: İSG Kurulları ile Yıllık Faaliyet raporlarında İş Kazaları, RD, Saha kontrollerinin detaylandırılmadığı görüldü.

Çalışmalar tamamlandığında bir rapor hazırlandı. Raporun ana başlıkları aşağıda çıkartılmıştır.

§ İSG Talimatı: Her proses için kullanılan kişisel koruyucu donanımları (CE Normları ile birlikte), Günlük işletme faaliyetlerindeki İSG uygulamaları, Bakım sırasında dikkat edilecek hususular, Enerji kesme ve verme, Acil durumlar, Çevre uygulamaları detaylı olarak hazırlanması.

§ İSG Talimatındaki maddelerin saha kontrol formuna aktarılması,

§ Saha Kontrol Formunun her ay İSG Uzmanı, İş Yeri Hekimi, İşletme Mühendisi, Formen ve Makine Operatörü ile Çalışanların katılımı gerçekleştirilmesi,

§ Kontrol sonrasında tüm katılımcıların imzalarının alınmasınında sorumluluğu arttıracağını tespit ettik.

§ Kontrollerde elde edilen verilerin Olumlu-Olumsuz olarak tabloya adet olarak işlenmesi ve puanlama yapılması. Çalışanarın görüş ve düşünceler için yer ayrıldı.

§ İyileştirmeye ihtiyaç duyulan maddeler için Düzeltici Faaliyet açılması,

§ Elde edilen bulguların Fabrika Yönetimine raporlanması ve İSG Kurullarında görüşülmesi,

§ Saha Kontrol Raporundaki puanlamaların prosesin Aylık ve Yıllık İSG başarısının belirlenmesine,

§ Saha kontrollerinin Tüm işletme proseslerinde uygulanması sonrasında Aylık ve Yıllık İSG başarısınn belirlenmesine katkı sağlayacağı düşünüldü.

§ İSG Talimatındaki uygulama ve başlıkların Risk Değerlendirme raporuna girdi olmasına karar verildi.

§ Risk Değerlendirme raporlarının hazırlanması: Saha kontrol formlarındaki maddelerin RD raporuna aktarılmasına karar verildi. Kontroller sırasında proje gerektiren, uzun süre alacak iyileştirmeler tespit edildiğinde RD Raporunun güncellenmesinde görüş birliğine varıldı.

Hazırlanan bu rapor Fabrika Müdürlüğüne verildi. Yapılan toplantıda çalışmaların yönetim kuruluna sunulması kararlaştırıldı. Yönetim kuruluda çalışmanın acilen başlanmasını onayladı. Çalışmaya başta İnsan kaynakları, İSG, Çevre, Kalite yönetim temsilcisi, tüm birimlerin destek olması ve katılması istendi. Öncelikle İş talimatlarının güncellenmesi, İSG ve Saha kontrol talimatının hazırlanması, RD Prosedürü ile Görev Tanımlarının revize edilmesi kararlaştırıldı.

Her prosesten Mühendis, Formen ve Çalışan Temsilcisi belirlenerek çalışma gurubu oluşturuldu. Detaylı eğitim verildi

Saha Kontrol Talimatı aşağıdaki gibi hazırlandı.

§ Saha Kontrol talimatın amacı, İSG ve Çevre Yönetim Sistemi kurallarına uyumun sahada gözlenerek kayıt altına alınmasını sağlamak ve gerekli ise önlemlerin alınmasını yönetmektir.

§ Saha Kontrol talimatı, tüm faaliyetleri kapsar.

§ Saha Kontrol talimatının uygulanmasından, İşletme Sorumlusu, İSG Yönetim Temsilcisi, Çevre Yönetim Temsilcisi ile İşyeri Hekimi sorumlu olarak belirlenmiştir.

Çınar Çelik Servis Merkezin’ de İSG ve Çevre Yönetim Sistemlerinin işlerliğinin, amaç ve hedeflere ulaşma yolunda gösterilen performansın izlenmesi ve ölçülmesi için aşağıdaki yöntemler uygulanmaktadır:

• Günlük Saha Kontrolleri
• Aylık Saha Kontrolleri

Günlük ve Aylık saha kontrolleri; çalışanların, çalışma ortamının ve ekipmanların periyodik olarak gözlenmesini ve kayıt altına alınması için yapılan kontrollerdir.

§ Günlük kontroller, İSG ve Çevre yönetim temsilcisi ile İşyeri Hekiminin gün içinde sahada yapılan habersiz saha turlarıdır. Bu turlar sırasında görülen taşeron çalışmaları, Bakım vb. olumsuz durumlara anında müdahale edilecek, gerekli ise uygunsuzluk yazılacaktır. Çalışmaların denetlenmesi sırasında elde edilen bulgular “Saha Gözlem/Denetim Form” na işlenecektir.

§ Aylık kontroller ise program çerçevesinde, İSG ve Çevre Yönetim temsilcisi, İşyeri Hekimi, İSG Yönetim Temsilcisi ve yardımcıları ile İşyeri Hekimi her ay 1 gün tüm çalışma sahasını dolaşılmaktadır.

§ Saha turu, “Gusto/İSG/Saha Gözlem” ine işlenecektir. Form üzerindeki tespit, İyileştirme görevlisi, Süresi, Saha gözlemine katılanlar, vb. kayıt altına alınır.

§ Kayıtlar toplu olarak “Gusto/İSG/Saha Gözlem Raporu” izlenbilirken tespitlerinde istatistiği tutulmaktadır.

§ Yapılan kontroller sırasında çalışanlardan kaynaklanan ve tekrar eden durumlar, “Alt Kurul Toplantıları” ile tüm çalışanlarla paylaşılacaktır.

§ Bulgular kısmında not edilen problemler ile ilgili İSG ve Çevre Yönetim Temsilcisi, yardımcıları ile birlikte gerekli aksiyonların alınması için ilgili bölüm sorumluları ile görüşecektir.

§ Ay içinde yapılan kontrollerin sonuçları ve kapanmayan uygunsuzluklar aylık İSG Kurulu toplantılarına gündem olarak taşınacaktır.

§ Kontroller sonuçları, İSG Risk Değerlendirme ve Çevre Etki Değerlendirme çalışmalarında kullanılacaktır.

§ Ayrıca, yıllık performanslar raporlanarak yönetimin gözden geçirmesi toplantısında gündem olarak görüşülecektir.

§ Yapılan denetimlerdeki tespitler kısa sürede giderilemeyecek problemler ise Risk Değerlendirme Raporuna ilave edilmektedir.

Tablo-1 İSG Kontrol Formu Tablosu

Tablo-2 İSG Kontrol Formu (İmzalı)Tablosu

Tablo-3 Saha Kontrol Formu Tablosu (Bilgisayar girişi)

Tablo-4 Saha Kontrol Takip Tablosu

İSG performansının izlenmesi İşletme Yöneticisi tarafından yapılır.

İş sağlığı ve güvenliği talimatı aşağıdaki gibi hazırlandı.

§ İSG Talimatı İşletmelerimizde faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi sırasında gerekli İş Sağlığı ve Güvenliği tedbirlerinin uygulanması ve ilgili yasal gereklerin yerine getirilmesinin sağlanması amaçlanmıştır.

§ İSG Talimatı, Tüm İşletme Sahasını ve Çalışanlarımız ile Ziyaretçi, Alt İşveren, Taşeron ve Stajyerleri’ de kapsamıştır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Talimatı uygulaması ise aşağıdaki gibidir:

§ Çalışma alanlarında İSG ve Çevre açısından işletme, bakım montaj vb. işler sırasında risklere karşı alınacak önlemler; işletmenin, makine donanımlarını ve çalışanları içine alacak şekilde tespit edilir.

§ Çalışanların kullanacağı KKD tespit edilir.

§ Acil Durumlarda yapılacaklar tespit edilir.

§ Kullanılan alet ve edevatların kullanıma uygunluğu tespit edilir.

§ Acil Durum meydana geldiğinde iletişim kurulacak kurum, kuruluş ve kişiler tespit edilir.

§ Görev tanımları baz alınarak prosese göre “İSG Talimatı Listesi” işletme bazında ayrı-ayrı hazırlanarak kodlama sistemine göre numaralandırılır.

§ Tüm çalışanlar kendileri ile ilgili olan talimatlardan eğitim verilerek “Eğitim Katılım Formu” ile kayıt altına alınır. Talimatlara uyulacağına dair imza atılır.

§ Yeni iş başı yapan personellere de yaptıkları işe göre İSG Talimatlarından eğitim verilmekte ve “Eğitim Katılım Formu” ile kayıt altına alınmaktadır

§ İSG Talimatları çalışanların sürekli görebileceği yere asılır.

§ Alt Kurul toplantılarında İSG Talimatların önemi ve işleyiş hususları sürekli gündemde tutulur.

§ Makinelerde meydana gelen değişiklikler, İş Kazası, Kayba Ramak Kalma ya da Çalışanların yapacağı Öneriler neticesinde İSG Talimatlarında değişiklik gerekirse hemen revize edilmektedir.

§ Revize edilen talimatlar çalışanlara tekrar eğitimleri acilen verilmekte ve kayıt altına alınmaktadır.

§ İSG talimatın uygulanmasından, Kalite Yönetim Temsilcisi, İSG ve Çevre Temsilcileri, İşletme Mühendisleri, Formenler ve Çalışanlar sorumlu olarak belirlenmiştir.

Tablo-5 Risk Değerlendirme Raporu (İmzalı)

Tablo-6 Risk Değerlendirme Raporu

3. Bulgular

Standart İşletme İSG Uygulamaları işi uygulamadaki yöntemi içerir. İşin her safhasında “ne” yapılması gerektiğini söyler.

İSG Talimatı ve Kontrol Formlarındaki uygulamalar ise “ne” sorusunu büyütür ve önemli her adımın “nasıl” uygulanacağını ve “niye” o adımın önemli olduğunu içerir.

İSG İşletme Uygulamalarını küçük bölümlere ayırır. Bu bölümler her basamakta hangi ihtiyaçlar yerine getirilmelidiri kapsar. Şayet iş doğru olarak uygulanıyorsa bu önemli basamaklarda “Nasıl” ve “Neden” soruları yerine getirilmelidir.

Çınar Çelik Servis Merkezinde:

§ 2013 yılında 114 madde ile hazırlanan RD raporu 2018 yılında 350 madde olarak revize edildi.

§ 18 İSG Talimatı hazırlandı. Birim/Makine bazında 5 Kontrol formunda 367 madde yer almakta her ay bir denetleme gerçekleştirilmektedir.

§ İSG Kurullarında gündem maddesi olarak yer almaktadır.

4. Sonuç

Çınar Çelik Servis Merkezi İşletmemizde her çalışanın İSG kurallarına uyumu ve farkınadlığına sahip olması ilk önceliğimizdir. Risk değerlendirme yöneteminin saha kontrolleri ile gerçekleştirilmesi başta çalışanlarımızın farkındalıklarının artması, İş kazalarının önlenmesi olmak üzere birçok kazanım elde edilmiştir. İşletme yönetimimizin de desteklemesi sonucu bu başarı sağlanmış ve önemli bir “DEĞİŞİM” yaşanmıştır.

Saha Kontrolleri ve RD çalışmalarındaki faaliyetlerimiz sonucunda tablolardaki veriler elde edilirken yararları şunlardır:

1. Her bir proses için sistematik bir İSG denetim şekili oluşturulmuştur.

2. İşletme genelinde İSG yeterlilik için performans standartları oluşturulmuştur.

3. İSG başarı düzeyini belirlenmek üzere her denetim değerlendirilmektedir.

4. Tümüyle somut olması nedeniyle bu metot İSG’nin hızlı bir şekilde uygulanmasını sağlamıştır.

5. İSG talimatlarının yazılması ve RD sürekli güncelleştirilmesi yoluyla görevin/işin yapılmasıyla ilgili tüm önemli İSG hususlarını kapsamıştır.

6. Bu sistematik İSG yaklaşımı, tüm eğitim meteryallerinde yer alması suretiyle atlamaların olmasını engellenmiştir. Bilgi eşitliği sağlanmıştır.

7. İSG analizleri hatalı, eksik, gereksiz, tehlikeli ve israfa neden olan uygulamaların belirlenmesini ve bunların yok edilmesini sağlanmıştır.

8. Kaza oranları, kişi ve ekipmanlara verilebilecek zararlar ve işgücü kayıplarında azalmalar meydana gelmiştir.

9. Çalışanların kendilerini kişisel olarakda geliştirme imkânı bulmuştur. Ekibin güvenilir bir üyesi ve önerileri dikkate alınması gereken bir kişi konumuna gelmiştir.

10. Çalışanların işe karşı tutumları olumlu yönde gelişmiştir.

11. Yeni işe başlayanlar dâhil tüm çalışanlar İSG uygulamalarını aynı standartlarta uygulamakta ve çalışmaktadırlar.

Tablo:7 Çınar Çelik Servis Merkezi Yıllık Üretim

Tablo:8 Çınar Çelik Servis Merkezi Yıllık İş Kaza Sayıları

Tablo:9 Çınar Çelik Servis Merkezi Yıllık İş Kaza Kayıp İşgünü Sayıları

Tablo:10 Çınar Çelik Servis Merkezi Yıllık Kayba Ramak Kalma Bildirimleri Sayıları

Tablo:11 Çınar Çelik Servis Merkezi Yıllık Öneri Sayıları

Grafik:1 Çınar Çelik Servis Merkezi Yıllık Kaza Sıkık ve Kaza Ağırlık Oranları